Trẻ nhỏ cũng bị stress

Nguyên nhân
Cha mẹ kỳ vọng quá nhiều nơi con
Theo nhà tâm lý nhi đồng Ruth Schmidt Neven, trong gia đình, stress là một vấn đề lớn và bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau như: Thiếu thời giờ, cha mẹ kỳ vọng quá nhiều vào bản thân và con cái, trẻ con phải thích nghi với khung thời gian và thế giới của người lớn nên không còn thời giờ để tưởng tượng v.v...
Nhiều bậc cha mẹ có khuynh hướng “nuôi con trong nhà kính”, muốn trẻ phải được giáo dục và trưởng thành theo ý họ. Họ lo lắng không biết tìm nhà trẻ hoặc trường học nào tốt nhất, giỏi nhất để gửi con mình, rồi tự “đóng cửa” nghiền ngẫm, nghiên cứu về các sinh hoạt hữu ích nhất cho con… Chẳng mấy chốc, đứa trẻ sẽ nhận ra cha mẹ kỳ vọng nơi chúng nhiều thế nào và điều này sẽ khiến chúng bị... stress.
Nói cách khác, vui chơi tự do giúp trẻ học hỏi và nảy sinh sáng kiến trong khi cha mẹ muốn chúng phải chơi, học theo chương trình họ ấn định. Vì thế, đứa trẻ cảm thấy khó khăn, bắt đầu đái dầm và thế là cha mẹ nghĩ chúng “có vấn đề”. Thật ra, đái dầm chỉ là cách phản ứng thông thường khi trẻ bị stress do cha mẹ đặt quá nhiều kỳ vọng nơi chúng.
Những vấn đề của gia đình
Trẻ con hiểu biết nhiều hơn chúng ta nghĩ. Những vấn đề như chăm sóc người già, mất việc, người thân đau ốm, vấn đề chi tiêu v.v... gây stress cho bất cứ gia đình nào và con trẻ dễ dàng nhận biết các vấn đề này.
Vì thế, sẽ là sai lầm nếu không nói với con cái về nguyên nhân bất cứ sự lo lắng hay căng thẳng nào trong gia đình. Vô tư nhưng rất nhạy cảm, trẻ con sẽ nhận ra “nhiệt độ tình cảm” trong nhà và khi thấy con mình có những biểu hiện “bất bình thường”, nếu tìm hiểu, chúng ta sẽ thấy đó là lúc gia đình đã trải qua một giai đoạn khó khăn.
Cha, mẹ trải qua một ngày làm việc không thoải mái
Hôm nào phải hoàn thành công việc đúng thời hạn hoặc vừa trải qua những cuộc tranh luận gay gắt, bạn thường dễ mang theo về nhà nỗi tức giận hoặc chán nản. Trẻ con sẽ nhận ra ngay rằng hôm ấy cha, mẹ có vẻ cáu kỉnh, thờ ơ hoặc lạnh lùng; Giọng nói, vẻ mặt, cử chỉ phản đối hoặc thù địch tố cáo sự căng thẳng của bạn và cho con cái biết bạn đang bực bội, khó chịu.
Ý nghĩ cha mẹ không làm chủ được hoàn cảnh khiến con cái cảm thấy căng thẳng. Đó là do trẻ con chỉ nghĩ đến chúng và thường nghĩ rằng chúng là nguyên nhân gây ra một cuộc gây gỗ, cãi vã, như quên làm một điều gì chẳng hạn. Điều tệ hơn nữa là đứa trẻ nhận ra sự căng thẳng đó nhưng không biết tại sao. Vì thế, cha mẹ nên nói thẳng với con điều khiến mình lo nghĩ. Ví dụ như: “Ba vừa mất việc” hoặc “Hôm nay mẹ gặp nhiều trở ngại trong công việc nên bực mình quá”…
Hậu quả
Trong các gia đình mà cha mẹ thường cáu gắt, khó chịu hoặc che giấu căng thẳng, trẻ con thường bị bệnh thần kinh. Căng thẳng tình cảm cũng biểu lộ rõ rệt như một chứng bệnh thể xác. Theo Ruth, khi chúng ta căng thẳng, một số khu vực não bộ bị kích động quá mức sẽ tiết ra những kích thích tố làm suy yếu hệ thống miễn nhiễm. Từ đó, trẻ nhỏ bị đau bụng, nhức đầu, mệt mỏi; Còn trẻ lớn thì bị trầm cảm hoặc mệt mỏi kinh niên. Nặng hơn, chúng trở nên thường xuyên lo âu, bị ác mộng, học hành khó khăn và các chứng bệnh thể xác. Điều nguy hại là các triệu chứng này thường không được tìm hiểu nguyên nhân sâu kín.
Ngay cả em bé cũng biết phản ứng trước một bà mẹ bị căng thẳng hoặc trầm cảm bé sẽ kích động và đòi hỏi được chú ý hoặc sẽ co rút, lờ đờ y như mẹ.
Khi stress, trẻ nhỏ và trẻ lớn có thể bị những vấn đề lo nghĩ của cha mẹ ám ảnh và… lo nghĩ theo, thiếu niên có thể tìm đến ma túy, rượu, tâm tính trở nên kỳ quặc hoặc thờ ơ trước các sinh hoạt xã hội. Vì vậy, các bậc cha mẹ phải cố gắng đừng để con bị “lây nhiễm” stress từ mình và đừng biến gia đình thành “tụ điểm” của stress.
Giải pháp
Nói cho con biết những gì đang xảy ra
Không nói gì với con - hoặc ngược lại, thổ lộ tất cả với con, xem chúng như người tâm sự đều không phải là biện pháp hay. Biện pháp tốt nhất là thành thật. Hãy nói cho con trẻ biết nguyên nhân khiến bạn căng thẳng, lo nghĩ và với một lượng thông tin phù hợp với lứa tuổi của chúng.
Một số cha mẹ không nói cho con biết chuyện đang xảy ra vì không muốn chúng lo sợ. Theo Ruth, là không nói kiểu la hét, công kích hoặc “khủng bố” tinh thần chúng bằng những lời lẽ như: “Mẹ chán quá, mẹ muốn chết phứt cho rồi” mà phải nói với thái độ bình tĩnh để con cái an tâm và điều đó cho chúng thấy cha mẹ vẫn tự chủ được. Nóng giận, giấu giếm chứng tỏ bạn mất tự chủ và điều đó làm chúng sợ hãi. Trẻ con cần biết chúng có thể tin tưởng cha mẹ. Nghĩ con mình còn quá nhỏ để biết mọi chuyện là một cách tránh né vấn đề.
Dạy con tập thư giãn
Dạy con những bài tập giúp thư giãn là cách tránh hoặc giảm stress cho chúng. Dạy chúng cách hít vào thật chậm và sâu bằng mũi rồi từ từ thở bằng miệng. Nhắc con trẻ hãy thực hành cách thở này từ hai đến bốn lần mỗi khi cảm thấy căng thẳng.
Trẻ con cũng có thể thực hành bài tập làm căng giãn bắp thịt. Bắt đầu bằng cách co lại rồi thả lỏng ngón chân, xoay cổ chân, tiến lên bắp chuối, đùi, bụng, cánh tay và cổ. Giúp con xoay tay chân hoặc căng, giãn bắp thịt vài lần để làm cơ thể bớt căng thẳng.
Theo DS. Nguyễn Bá Huy Cường