Số lượng phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ tại Việt Nam đang rất thấp, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình của thế giới và thấp nhất ở Đông Nam Á. Điều này là một thiệt hại lớn cho trẻ bởi sữa mẹ là công thức dinh dưỡng hoàn hảo nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong suốt 6 tháng đầu đời.
Những giọt sữa đầu tiên của người phụ nữ vừa sinh, được gọi là sữa non. Đó là một chất dịch lỏng, màu vàng, dính, được tiết ra trong khoảng 5 ngày đầu sau khi sinh. Từ lâu trong dân gian tồn tại quan niệm là những giọt sữa đầu tiên thường độc, không tốt cho trẻ, nên phải vắt đi. Tuy nhiên quan niệm này là hết sức sai lầm. Y học hiện đại cho thấy, sữa non có lợi ích đặc biệt với trẻ, có thể coi như thực phẩm "vàng" cho trẻ mới sinh.
Những dòng sữa non đầu tiên có tác dụng kích thích các tế bào miễn dịch ở trẻ sơ sinh, tăng khả năng chống nhiễm khuẩn cho bé. Sữa non còn chứa rất nhiều ganglioside, có tác dụng quan trọng đối với sự phát triển não. Ngoài ra, những dưỡng chất vi lượng thiết yếu quan trọng đối với trẻ sơ sinh như Sắt (Fe) và kẽm (Zn), cũng có nồng độ cao trong sữa non.
Sau khoảng 3-5 ngày, sữa mẹ sẽ tăng nhiều về số lượng và thay đổi cả về hình thức lẫn thành phần. Sữa mẹ trở nên loãng hơn và đó là sữa mẹ hoàn chỉnh với các thành phần dinh dưỡng ổn định. Các nhà chuyên môn nhận thấy, chế độ dinh dưỡng của người mẹ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sữa mẹ.
Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ sẽ góp phần đảm bảo có đủ sữa mẹ cả về số lượng lẫn chất lượng. Cần ăn tăng thêm khoảng 1/4 lượng thức ăn so với ngày thường. Ngoài ra, dân gian Việt Nam vẫn lưu truyền một số thức ǎn lợi sữa và giàu dinh dưỡng, như: móng giò hầm với đậu đen, mòng giò hầm đu đủ, gà ác tiềm thuốc bắc, rau lang nấu với thịt bò, canh đu đủ xanh nấu với thịt gà, cháo ếch nấu đậu xanh, cơm nếp với thịt gà...
Ngoài việc cung cấp đủ thức ăn, các bà mẹ mới sinh cần chú ý:
- Cho trẻ bú đều: Tốt nhất, ngay sau khi sinh trong vòng nửa giờ đầu người mẹ nên cho trẻ bú vì bú sớm có tác dụng kích thích bài tiết sữa sớm… Trong những ngày đầu sữa còn ít, cần cho trẻ bú nhiều lần, sữa sẽ "về" nhiều hơn.
- Uống đủ nước: Có thể là uống sữa hay nước ép trái cây đều rất tốt trong thời gian cho bé bú, uống đủ nước giúp cơ thể mẹ tiết ra nhiều sữa cho bé hơn.
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Các bà mẹ đang trong thời kỳ cho con bú rất cần được nghỉ ngơi đầy đủ và thường xuyên đi dạo để hít thở không khí trong lành. Những căng thẳng ức chế về tâm lý có thể ảnh hưởng lớn đến việc tiết sữa của cơ thể người mẹ, vì thế nghỉ ngơi và thư giãn là cách giúp tăng cường lượng sữa.
- Massage ngực thường xuyên cũng giúp tăng lượng sữa tiết ra.
Ngoài ra, người mẹ cần ăn kiêng những chất ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng sữa như: rượu, cà phê, thuốc lá…
