Cách nào để những nguyên tắc bạn đặt ra mỗi khi con mắc lỗi đạt hiệu quả tốt nhất? Thực sự là các sách lược cần phải thay đổi liên tục để phù hợp với sự phát triển của trẻ.
Mặc dù nhiều người thường đánh đồng “nguyên tắc” với “trừng phạt” nhưng nguyên tắc cơ bản để xây dựng các quy định là bày tỏ tình yêu đối với trẻ. Dưới đây là chia sẻ của nhà tâm lý học Susan Stiffelman trong việc xây dựng các nguyên tắc cho tuổi chập chững, trẻ nhỏ, tuổi dậy thì:
3 yếu tố cấu thành định hướng
Phản ứng của con cái trước những nỗ lực mang tính định hướng của cha mẹ chủ yếu là: phục tùng tuyệt đối, chống đối ra mặt và đối phó. Một trong những phản ứng này chắc chắn sẽ xảy ra khi trẻ buộc phải làm những gì chúng không muốn làm. Những phản ứng này sẽ phát triển thành tính cách đứa trẻ nếu cha mẹ quá cứng nhắc và bảo thủ.
Vậy nên, một trong những điều kiện tiên quyết để trẻ tự nguyện hợp tác là cần tạo ra được sự liên hệ chặt chẽ giữa cha mẹ và con cái. Một yếu tố quan trọng khác khi rèn rũa trẻ là cần có sự rõ ràng, nghiêm túc tuyệt đối trong vai trò người dẫn dắt. Bởi trẻ rất nhanh biết cách tận dụng những sơ hở của cha mẹ để bất tuân các quy định. Chẳng hạn như khi cố gắng giải thích hay thuyết phục trẻ làm theo một việc nào đó thể hiện rõ sự thiếu nhất quán của bạn thì quyền năng làm cha mẹ sẽ bị suy giảm nghiêm trọng ở những lần tiếp theo.
Giảm bớt sự thất vọng ở trẻ
Một điều cơ bản là cha mẹ cần giúp trẻ dịu bớt đi sự thất vọng do chúng phải làm những điều chúng không thích.
Những hoạt động kiểu như phải ngừng chơi game để làm bài tập ở nhà, hoặc đi ngủ trong khi những người khác vẫn thức sẽ làm trẻ bất mãn. Vì thế, việc hạn chế tối đa những xung đột này sẽ giúp giảm thiểu sự ấm ức hay chống đối của trẻ.
Vì là thuyền trưởng chèo lái con tàu cuộc sống của trẻ nên nhất thiết cha mẹ phải là hoa tiêu chỉ lối, nắm được tâm lý lứa tuổi của con; có 1 thái độ bình tĩnh, đúng mực và nói năng mạch lạc… để tạo ra sự hợp tác, đồng thuận cho dù trẻ chẳng hề thích đi đổ rác hay chẳng muốn ngừng trêu tức con chó nhà hàng xóm.
Các nguyên tắc cơ bản cho từng độ tuổi
Tuổi chập chững: Tránh trừng phạt trẻ bằng sự im lặng vì điều này sẽ tạo ra sự lo lắng và tình trạng phụ thuộc. Tuy nhiên, cũng không nên rầy la hay trừng phạt khi trẻ không vâng lời. Cách tốt nhất là suy nghĩ xem làm thế nào để trẻ không tiếp xúc với những yếu tố khiến bé có hành vi như vậy.
Với một đứa trẻ đang đói, mệt hay đang bị kích động quá mức thì sự quát mắng hay trừng phạt chỉ làm tình hình thêm tồi tệ. Nếu bé làm sai, hãy nói cho trẻ biết bằng những lời lẽ tích cực, âm vực nhỏ nhẹ: “Con túm đuôi Kitty như vậy sẽ làm nó đau đấy” Và biết khen ngợi đúng lúc, khuyến khích những hành vi đúng của trẻ như: “Mẹ rất vui khi con chơi với Kitty nhẹ nhàng như vậy. Mẹ cũng rất yêu con mèo này!”.
Trẻ nhỏ: Những cuộc thảo luận của cả gia đình là cách tốt nhất để thiết lập các thói quen sinh hoạt, công việc nhà cũng như hiểu rõ các mong đợi của mọi thành viên trong gia đình.
Suy nghĩ cách tạo ra sự thay đổi ở trẻ như trẻ biết tự ăn cá, quét hành lang hay gấp quần áo... điều này sẽ giúp trẻ phát triển các kỹ năng tự chịu trách nhiệm.
Thay vì vào những hành vi không tốt của trẻ (đay nghiến, nhắc đi nhắc lại lỗi lầm hay trừng phạt), hãy yêu cầu trẻ làm một việc gì đó để chuộc lỗi.
Nói với trẻ về hành vi chưa ngoan của chúng bằng trái tim chứ không phải khối óc: “Mẹ không thể diễn tả với con rằng rằng mẹ sẽ cảm thấy bớt căng thẳng như thế nào khi về nhà và nhìn thấy con đang làm bài tập ở nhà. Cảm ơn con trai!”.
Tuổi 12: Vì là giai đoạn trẻ chuẩn bị bước vào tuổi thiếu niên nên trẻ rất thích vượt ra ngoài tầm kiểm soát của cha mẹ vốn đã được duy trì từ nhỏ.
Vậy nên, cha mẹ cần thể hiện sự tin tưởng khi đưa ra 1 yêu cầu (sử dụng ít từ nhất) và đừng có theo dõi xem liệu trẻ có làm việc bạn yêu cầu hay không.
Tránh những cuộc đối đầu tay đôi, nghe trẻ nói khi chúng không hoàn thành nhiệm vụ. Tránh những cơn thịnh nộ khi tranh luận cùng trẻ.
Tuổi teen: Để trẻ dễ tiếp thu, hãy yêu cầu trẻ đưa ra ý kiến về việc nên uống bao nhiêu bia/rượu trong những buổi tiệc để có thể trở về nhà học bài, chỉ nghe mà không ngắt lời hay phán xét.
Nói với trẻ bằng thái độ tôn trọng và thành thật để hiểu rõ hơn quan điểm của trẻ về những sự việc xảy ra trong cuộc sống của chúng.
Không dễ để chơi trò “tuân thủ kỷ luật” đạt được kết quả mong muốn nhưng đó thực sự là quyền lợi và trách nhiệm của các bậc cha mẹ nếu muốn con cái mình thành công và khỏe mạnh khi trưởng thành.
